Czym jest monitoring Funduszy Europejskich?

Operowanie funduszami europejskimi odbywa się w ramach specjalnie opracowanych programów, w tym międzynarodowych i transgranicznych. 

Kluczowym elementem przy wykorzystywaniu funduszy unijnych jest zasada partnerstwa. Zasada partnerstwa w teorii zapewnia uczestnictwo w przygotowaniu, wdrażaniu, monitorowaniu i ewaluacji różnorodnym podmiotom. Dotyczy to władz regionalnych, lokalnych i miejskich oraz innych instytucji publicznych, społeczeństwa obywatelskiego, partnerów gospodarczych i społecznych oraz, w stosownych przypadkach, organizacji badawczych i uniwersytetów.

Komitety monitorujące to niezależne ciała doradczo-opiniodawcze dla Instytucji Zarządzających poszczególnymi programami operacyjnymi z Funduszy Europejskich. Komitet powołuje Instytucja Zarządzająca, a w jej skład wchodzą przedstawiciele władz regionalnych, lokalnych i miejskich oraz innych instytucji publicznych, społeczeństwa obywatelskiego, partnerów gospodarczych i społecznych oraz, w stosownych przypadkach, organizacji badawczych i uniwersytetów.

Ze strony funduszeeuropejskie.gov.pl:

Unia Europejska to wspólnota krajów znajdujących się na różnych poziomach rozwoju i mierzących się z wieloma różnymi wyzwaniami. Wiele z tych wyzwań jest wspólne dla wszystkich państw Unii. Dzięki Funduszom Europejskim wzmacniana jest konkurencyjność gospodarek państw członkowskich, podejmowana jest walka z bezrobociem, a także realizowane są działania, które pomagają w rozwoju uboższych regionów.

Polska jest beneficjentem już czwartej perspektywy Funduszy Europejskich.

Korzystaliśmy z budżetów UE na lata: 2000-2006 (wstępując do UE w 2004 r.), 2007-2013, nadal korzystamy z tego na lata 2014-2020.

W nowym rozdaniu funduszy unijnych na politykę spójności mamy do dyspozycji ponad 76 mld euro.

Pochodzą one z następujących funduszy unijnych:

  • Europejski Fun­dusz Rozwoju Regionalnego,
  • Europejski Fundusz Społeczny+,
  • Fundusz Spójności,
  • Europejski Fun­dusz Morski, Rybacki i Akwakultury,
  • Fundusz na rzecz Sprawiedliwej Transformacji.

Oto programy, które realizujemy w latach 2021-2027: 

  • Fundusze Europejskie na Infrastrukturę, Klimat, Środowisko: inwestujemy w bezpieczeństwo energetyczne Polski, rozwój odnawialnych źródeł energii, ochronę środowiska, bezpieczny i ekologiczny transport. Pieniądze przeznaczamy także na rozwój ochrony zdrowia, a także rozwój kultury i ochronę dziedzictwa kulturowego; budżet: 125,8 mld zł
  • Fundusze Europejskie dla Nowoczesnej Gospodarki: inwestujemy w projekty badawczo-rozwojowe, innowacyjne i zwiększające konkurencyjność naszej gospodarki. Z programu korzystają głównie przedsiębiorcy oraz sektor nauki; budżet: 42,9 mld zł
  • Fundusze Europejskie dla Rozwoju Społecznego: dzięki pieniądzom z programu poprawiamy sytuację osób na zmieniającym się rynku pracy, dbamy o rozwój edukacji i usług zdrowotnych. Wspieramy rodziców w opiece nad dziećmi i osoby ze szczególnymi potrzebami; budżet: 20,9 mld zł
  • Fundusze Europejskie na Rozwój Cyfrowy: program przyśpiesza podróż w cyfrową przyszłość. Zwiększamy dostęp do ultraszybkiego Internetu szerokopasmowego i rozwijamy e-usługi. Wzmacniamy cyberbezpieczeństwo oraz podnosimy kompetencje cyfrowe społeczeństwa; budżet: 11 mld zł
  • Fundusze Europejskie dla Polski Wschodniej: dodatkowym wsparciem obejmujemy Polskę Wschodnią. Z programu korzysta 5 województw: lubelskie, podlaskie, podkarpackie, świętokrzyskie i warmińsko-mazurskie oraz część mazowieckiego. Program ułatwia rozwój biznesu, transportu, obejmuje też inwestycje w sieci energetyczne, ochronę środowiska i turystykę; budżet: 13,4 mld zł
  • Fundusze Europejskie na Pomoc Żywnościową: pieniądze przeznaczamy na wsparcie najuboższych i najbardziej potrzebujących; budżet: 2,5 mld zł
  • Fundusze Europejskie dla Rybactwa: wspieramy wspólną politykę rybołówstwa, unijną politykę morską, zrównoważone rybołówstwo i ochronę żywych zasobów morza. Inwestujemy w bezpieczeństwo żywnościowe i rozwój zrównoważonej niebieskiej gospodarki. Dbamy o bezpieczeństwo oraz czystość mórz i oceanów. Poprawiamy skuteczność międzynarodowego zarządzania oceanami; budżet: 3,1 mld zł
  • Fundusze Europejskie na Migracje, Granice i Bezpieczeństwo: w skład wchodzą 3 progamy: Fundusz Azylu, Migracji i Integracji (FAMI), Instrument Wsparcia Finansowego na rzecz Zarządzania Granicami i Polityki Wizowej w ramach Funduszu Zintegrowanego Zarządzania Granicami (IZGW) oraz Fundusz Bezpieczeństwa Wewnętrznego (FBW); budżet: 2,4 mld zł
  • Pomoc Techniczna dla Funduszy Europejskich: realizujemy działania wzmacniające potencjał beneficjentów Funduszy Europejskich oraz przedsięwzięcia koordynacyjne, np. w obszarze Funduszy Europejskich; budżet: 2,5 mld zł
  • 16 programów regionalnych: każde województwo posiada własny program finansujący inwestycje na jego terenie. Dzięki nim regiony będą wspierać przedsiębiorczość, dostęp do edukacji, ochrony zdrowia czy kultury. Dbają one o infrastrukturę społeczną i środowisko. Fundusze wspierają także technologie cyfrowe, energetykę oraz transport; budżet: 155,4 mld zł
  • Programy Interreg (Europejskiej Współpracy Terytorialnej): programy mają charakter międzynarodowy i wspierają wymianę kulturową, współpracę naukową, biznesową i samorządową ponad granicami państw; budżet: 2,2 mld zł

Jak będziemy wykorzystywać te pieniądze? Odpowiedź na to pytanie zawarta jest w Umowie Partnerstwa na lata 2021-2027, czyli najważniejszym dokumencie, który pokazuje, jak chcemy zainwestować fundusze unijne. 

Zobacz, kto może skorzystać z Funduszy Europejskich

Kluczowym elementem przy wykorzystywaniu funduszy unijnych jest zasada partnerstwa, której podstawę stanowi podejście oparte na wielopoziomowym zarządzaniu. Struktura ta ma zapewniać udział władz regionalnych, lokalnych i miejskich oraz innych instytucji publicznych, społeczeństwa obywatelskiego, partnerów gospodarczych i społecznych oraz, w stosownych przypadkach, organizacji badawczych i uniwersytetów, w trakcie całego cyklu programowania obejmującego przygotowanie, wdrażanie, monitorowanie i ewaluację.

Bazując na obiektywnych oraz wiarygodnych wskaźnikach i danych, monitoring zapewnia właściwe wykorzystanie, efektywne wdrażanie oraz ewaluację programów operacyjnych. Działanie komitetu monitorującego przejawia się przygotowywaniem różnego rodzaju rekomendacji obejmujących swoim zakresem zmiany kierunków i dostosowania w metodach wdrażania funduszy strukturalnych.

Niestety europejska zasada partnerstwa wynikająca z Kodeksu Partnerstwa przyjętego przez Komisję Europejską w 2014 r., w Polsce „w praktyce się nie przyjęła” – takie stwierdzenie pojawiło się  przez podczas jednej z dorocznych Stałych Konferencji ds. Europejskich organizowanych przez Ogólnopolską Federację Organizacji Pozarządowych. 

Komitety monitorujące programy w perspektywie 2021-2027 odgrywają dużo większą rolę, niż w poprzednich perspektywach UE z kilku powodów. Aby to osiągnąć, opracowano cały pakiet regulacji, elementów oraz zasad, w tym DNSH (ang. Do No Significant Harm) –„nie wyrządzaj poważnej szkody”. Ponadto zgodnie z art. 15 rozporządzenia ogólnego z czerwca 2021 r. ustanawiającego warunki horyzontalne korzystania z funduszy europejskich wskazano m.in. skuteczne stosowanie i wdrażanie Karty Praw Podstawowych UE, oprócz już wcześniej obowiązujących zasad horyzontalnych, tj. równości kobiet i mężczyzn, dostępności dla osób z niepełnosprawnością, niedyskryminacji oraz zrównoważonego rozwoju.

W składzie każdego komitetu monitorującego powinni się znaleźć:

  1. przedstawiciele władz krajowych i regionalnych, administracji, organizacji zrzeszających samorządy, sektora nauki;
  2. partnerzy społeczni (związki zawodowe i organizacje pracodawców), przedstawiciele biznesu oraz przedsiębiorczości społecznej;
  3. przedstawiciele min. 9 podmiotów społeczeństwa obywatelskiego, tj. organizacji pozarządowych, a także ich federacji lub związków.

Wyłonienie organizacji pozarządowych do komitetów monitorujących zgodnie z regulacjami odbywa się w transparentnej procedurze niezależnie od władz krajowych i regionalnych oraz ich organów doradczych.

W przypadku programów krajowych władną do opracowania procedury i powołania komisji wyborczej jest rada działalności pożytku publicznego w ramach Kancelarii Prezesa Rady Ministrów. Natomiast w przypadku programów regionalnych stosowny proces wyborczy i powołanie komisji wyborczej musi zostać zrealizowany przez odpowiednie wojewódzkie rady działalności pożytku publicznego (odpowiednio organ doradczy marszałka województwa).

Aktywność w komitecie monitorującym będzie idealna na pewno dla osób, które czuwają nad transparentnością, dbają o dostęp do dokumentów, monitorują zamówienia publiczne.

Forma zaangażowania w komitecie monitorującym może dotyczyć roli członka/członkini komitetu monitorującego (lub zastępcy), a także funkcji obserwatora. Warto wiedzieć, że zaangażowanie w prace komitetu i w powołanych w jego ramach grupach roboczych to funkcja obywatelska (społeczna). Wiąże się z udziałem w posiedzeniach oraz analizą dokumentów pod kątem obszaru/zagadnienia, w szczególności pod kątem zasad i warunków oraz kryteriów wyboru projektów. To także kontakt ze środowiskiem organizacji pozarządowych – udostępnianie materiałów, formułowanie opinii, rekomendacji oraz postulatów w jego imieniu.

Zachęcamy również do dołączenia do Sieci OFOP ds. partnerstwa i Funduszy Europejskich. Aby do niej dołączyć, nie trzeba być osobą członkowską Komitetu. Dzięki Sieci można być na bieżąco z pracami poszczególnych Komitetów, poznać osoby z innych organizacji, które również działają w interesie społeczeństwa obywatelskiego i wspólnie wypracowywać rekomendacje i postulaty. Sieć spotyka się na comiesięcznych wydarzeniach online.

Zapisz się do Sieci!

Wypełnij formularz

Kalendarz wydarzeń Komitetów Monitorujących i Sieci OFOP ds. partnerstwa i FE

Wspierają nas

1
2
3