Autor: Piotr Frączak
Tekst niniejszy nie jest tekstem prawniczym, jest próbą spojrzenia na system prawny z punktu widzenia działacza społecznego.
Jest więc zasada partnerstwa (por. Zasada partnerstwa i zasada dialogu społecznego – Kliknij) nie tylko zasadą horyzontalną (ale i narzędziem) Funduszy Europejskich, ale także zasadą, która powinna obejmować i inne sfery życia społecznego. Jednak to na Fundauszach Europejskich, my w Polsce, uczymy się praktycznej realizacji tej zasady. Oznacza to, że nie bardzo możemy sobie pozwolić na dalsze niewykorzystywanie tej szansy testowania prawdziwego partnerstwa. Piszę o dalszym, gdyż moim zdaniem, akurat poprzednia perspektywa finansowa była wyraźnym krokiem wstecz.
Podstawowy wyznacznik sukcesu – budowanie potencjału partnerów
Oczywiście nie chodzi nam o wskaźniki zadeklarowane w Umowie Partnerstwa. Wskaźniki to tylko niedoskonały sposób mierzenie tego co niemierzalne – dobrostanu, jakości życia, rozwoju kapitału społecznego… Dla mnie i myślę, że w ogóle dla sektora organizacji pozarządowych, efektem realizacji zasady partnerstwa – poza oczywiście lepszym wykorzystaniem Funduszy Europejskim – powinno być wzmocnienie partnerów i zbudowanie trwałych, opartych o zaufaniu i zinstytucjonalizowanych formach współpracy, relacji między partnerami. Nikt nie bierze pod uwagę sytuacji, gdy państwo członkowskie w wyniku wykorzystania funduszy europejskich może stać się słabsze. To samo powinno dotyczyć pozostałych partnerów.
W wytycznych dotyczących realizacji zasady partnerstwa czytamy: „W celu wzmocnienia współpracy z partnerami w perspektywie finansowej 2021-2027 zalecane jest dalsze wzmacnianie działań ukierunkowanych na budowanie potencjału partnerów, zapewnienie odpowiedniej, zrównoważonej reprezentacji partnerów w składach KM, wsparcie funkcjonowania odpowiednich struktur koordynacyjnych i sieciujących partnerstwo, usprawnienie przepływu informacji i prowadzenie szerszych konsultacji z partnerami, umożliwiających wymianę zdań i uzgadnianie stanowisk. Wskazane jest również szersze włączanie partnerów w działania na rzecz beneficjentów, tak aby zapewnić podaż dobrych jakościowo projektów realizujących cele zapisane w dokumentach strategicznych” (czytaj – Kliknij) . Wszystko pięknie, choć problem jak to przekuć na rzeczywisty efekt, przecież formuła „dalsze wzmacnianie” jest raczej chwytem retorycznym, niż stwierdzeniem faktu. No chyba, że uznamy, że celem nie jest wzmacnianie partnerów, ale działania (np. nieskuteczne – o tym osobno) w tym kierunku. Bo chyba nie ma danych, które by udowodniły, że potencjał partnerów (tu czytaj organizacji pozarządowych) w wyniku interwencji Funduszy Europejskich – poza może wyjątkami – wzrósł.
Dlatego tak ważne jest monitorowanie realizacji zasady partnerstwa. Bo w końcu nie tylko chodzi o to by dobrze, zgodnie z zasadami horyzontalnymi, wydać przeznaczone na tę perspektywę środki, ale by stworzyć silne społeczeństwo obywatelskie, potrafiące być partnerem administracji. A to oznacza nie tylko umiejętność współpracy, ale też, w wyjątkowych sytuacjach, możliwość przeciwstawienia się rządowi, gdy ten próbuje naginać lub wręcz łamać prawo. Potrzebujemy silnego społeczeństwa obywatelskiego jak powietrza, które umożliwia bezpieczne działanie w różnych dziedzinach. A już w najbliższym czasie pierwsze spotkanie Podkomitetu ds. rozwoju partnerstwa na lata 2021-2027… tworzonego w ramach Komitetu Umowy Partnerstwa.